ΖΕΙ! ΠΕΝΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΤΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗ ΛΑΜΠΡΑΚΗ

Αναδημοσίευση από το blog του Νίκου Σαραντάκου: http://sarantakos.wordpress.com/

Σκίτσο του Μίνου Αργυράκη (Αυγή, 28.5.1963)

Στις 22 Μαΐου 1963, ο ανεξάρτητος βουλευτής Πειραιώς Γρηγόρης Λαμπράκης, γιατρός στο επάγγελμα και παλιός βαλκανιονίκης στο άλμα εις μήκος, συνεργαζόμενος με την ΕΔΑ, είναι ομιλητής σε εκδήλωση των οπαδών της ειρήνης στη Θεσσαλονίκη. Απέξω, «ανησυχούντες πολίτες» έχουν οργανώσει τη δική τους αντισυγκέντρωση με την ανοχή της αστυνομίας. Καθώς ο Λαμπράκης βγαίνει από το κτίριο της Ένωσης Εμποροϋπαλλήλων, στη διασταύρωση των οδών Ερμού και Βενιζέλου, πέφτει πάνω του ένα τρίκυκλο που οδηγούσε ο παρακρατικός Σπύρος Γκοτζαμάνης. Ο επιβάτης του τρικύκλου, παρακρατικός επίσης, Εμμανουήλ Εμμανουηλίδης, χτυπάει στο κεφάλι τον Λαμπράκη με έναν σιδερένιο λοστό. Ο μαραθωνοδρόμος της ειρήνης θα παλέψει πέντε μέρες με το θάνατο και τελικά θα χάσει τη μάχη στις 27 Μαΐου 1963.

Η δολοφονία του Λαμπράκη ίσως δεν θα είχε εξιχνιαστεί αν ένας θαρραλέος Θεσσαλονικιός, ο Μανώλης Χατζηαποστόλου ή Τίγρης, δεν είχε την ετοιμότητα να πηδήξει πάνω στην καρότσα του τρικύκλου, να συμπλακεί με τον Εμμανουηλίδη ενώ το τρίκυκλο συνέχιζε την πορεία του και ύστερα, πολύ μακριά από τον τόπο της επίθεσης, με τον Γκοτζαμάνη. Ένας περαστικός τροχονόμος που τους είδε να συμπλέκονται, τους συνέλαβε -χωρίς να ξέρει ότι ανώτατοι αξιωματικοί της Χωροφυλακής συμμετείχαν στο οργανωμένο σχέδιο της δολοφονικής επίθεσης.

Χάρη στο θάρρος, την ξεροκεφαλιά και την υπηρεσιακή προσήλωση ενός πεισματάρη ανακριτή, του δικαστικού Χρήστου Σαρτζετάκη, μετέπειτα Προέδρου της Δημοκρατίας, αλλά και χάρη στο ερευνητικό δαιμόνιο τριών δημοσιογράφων, του Γιάννη Βούλτεψη της Αυγής, του Γιώργου Μπέρτσου της Ελευθερίας και του Γιώργου Ρωμαίου του Βήματος, ήρθε στο φως σε όλη της την έκταση η παρακρατική συνωμοσία, παρά τη λυσσαλέα αντίσταση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Κων. Κόλλια (του πρώτου πρωθυπουργού της απριλιανής χούντας). Η υπόθεση Λαμπράκη ήταν ο καταλύτης που προκάλεσε την παραίτηση του Κ. Καραμανλή από την πρωθυπουργία και τη νίκη της Ένωσης Κέντρου στις εκλογές. Όταν όμως η υπόθεση έφτασε στο εδώλιο το πολιτικό κλίμα είχε αλλάξει άρδην -το 1966, με κυβέρνηση αποστατών, οι συνωμότες έπεσαν στα μαλακά -όλοι οι αξιωματικοί αθωώθηκαν και μόνο οι φυσικοί αυτουργοί καταδικάστηκαν, καθώς και κάποιοι παρακρατικοί που συμμετείχαν στην αντισυγκέντρωση.

Λέγεται ότι την επιθυμία για επίθεση στον Λαμπράκη την είχε εκφράσει η βασιλομήτωρ Φρειδερίκη, η οποία είχε ενοχληθεί σφόδρα από την υποστήριξη του βουλευτή της ΕΔΑ στη Μπέτυ Αμπατιέλου, που είχε ρεζιλέψει (και ίσως χαστουκίσει) την εστεμμένη στο ταξίδι της στο Λονδίνο τον Απρίλιο του 1963 -γι’ αυτό το “χαστούκι που ίσως δεν δόθηκε” έχω γράψει αναλυτικά αλλού.
“Δεν τον τσαλακώνετε αυτόν;” λέγεται ότι είπε η Φρειδερίκη -και κάποια κατώτερα όργανα αποφάσισαν να επιδείξουν υπερβάλλοντα ζήλο.

Ο Λαμπράκης είχε πάει στο Λονδίνο για να πάρει μέρος στη μεγάλη πορεία ειρήνης του Ολντερμάστον, τον Απρίλιο του 1963. Επιστρέφοντας από το Λονδίνο, συμμετείχε στη Μαραθώνια πορεία ειρήνης του 1963 -ακριβέστερα, επειδή η πορεία είχε απαγορευτεί από την αστυνομία, ο Λαμπράκης ήταν ο μόνος που, χάρη στη βουλευτική του ιδιότητα, την εξυπνάδα και το θάρρος του, μπόρεσε να διασπάσει αλλεπάλληλα μπλόκα της αστυνομίας και να φτάσει μόνος στον Τύμβο και να βαδίσει αρκετά χιλιόμετρα, μοναχικός μαραθωνοδρόμος της ειρήνης (αργότερα προστέθηκαν και δυο-τρεις ακόμα συνοδοιπόροι του, δίνω πιο κάτω το λινκ).

Λίγες βδομάδες νωρίτερα, στα μέσα Μαρτίου 1963, ο Λαμπράκης είχε πρωταγωνιστήσει σε ένα επεισόδιο μέσα στη Βουλή, που θυμίζει τις πρόσφατες χρυσαβγίτικες αθλιότητες. Κατά την εμπρηστική ομιλία του βουλευτή Κιλκίς της ΕΡΕ Κ. Παπαδόπουλου, ο οποίος λέγεται ότι ήταν ταγματασφαλίτης, γερμανοντυμένος στην Κατοχή, σημειώθηκαν αντεγκλήσεις με βουλευτές της ΕΔΑ και όταν ο Παπαδόπουλος, φωνάζοντας “Σκάσε ρε πούστη”, επιτέθηκε εναντίον του βουλευτή της ΕΔΑ Αντώνη Μπριλλάκη, ο Λαμπράκης, παλιός αθλητής, με ένα σάλτο προσγειώθηκε ανάμεσά τους και άστραψε μια δυνατή γροθιά στον Παπαδόπουλο, που τον άφησε αιμόφυρτο, κι ύστερα δέχτηκε επίθεση από πεντέξι βουλευτές της ΕΡΕ.

Το επεισόδιο δεν είναι εντελώς άσχετο με τη δολοφονία του, αφού ο Ξενοφών Γιοσμάς (ή “φον Γιοσμάς”), ο αρχηγός της παρακρατικής οργάνωσης στην οποία συμμετείχαν οι δολοφόνοι του Λαμπράκη, ήταν διοικητής τμήματος υπό τις διαταγές του Κ. Παπαδόπουλου. Μικρασιάτης πρόσφυγας, ο Γιοσμάς ήταν από τους επιφανείς συνεργάτες των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη, έφυγε μαζί τους από την Ελλάδα στα τέλη του 1944 και υπήρξε υπουργός Προπαγάνδας (!) στην εξόριστη «κυβέρνηση» Τσιρονίκου που σχημάτισαν τα κατακάθια του δοσιλογισμού στις αρχές του 1945 στη Βιέννη. Καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο από το δικαστήριο δοσιλόγων, αλλά όταν γύρισε στην Ελλάδα το 1947 οι δοσίλογοι ήταν εθνικώς χρήσιμοι κι έτσι η ποινή του μετατράπηκε σε ισόβια και τελικά αποφυλακίστηκε περί το 1951 έχοντας κάνει τρία χρόνια μόνο φυλακή.  Ο φον Γιοσμάς πέθανε το 1975 κι έτσι έχασε την ευκαιρία να είναι σήμερα βουλευτής επικρατείας με τη Χρυσή Αβγή, που συνεχίζει την κληρονομιά του Πούλου, του Τσιρονίκου, κι όσων έχουν τη ναζιστική στολή στη ναφθαλίνη.

Στο Διαδίκτυο υπάρχει αρκετό υλικό για τη δολοφονία του Λαμπράκη.
Συγκεντρωμένο υλικό μπορείτε να βρείτε σε ένα παλιό αφιέρωμα του Αllu Fun Marx.
Επίσης, φωτογραφίες και άλλο υλικό από τον ιστότοπό μου.
Ακόμα, δημοσίευμα του ιστολογίου για τη Μαραθώνια πορεία ειρήνης του 1963.
Τέλος, σημερινό αφιέρωμα από άλλο ιστολόγιο (που περιέχει και υλικό από τα παραπάνω, συνθεμένο σε βιντεάκι).

Καθώς και το πιο τραγικό γεγονός έχει και την εύθυμη πλευρά του, το τρίκυκλο των φονιάδων έγινε μόνιμο θέμα πικρής ειρωνείας στις γελοιογραφίες και στις επιθεωρήσεις. Εδώ, δυο γελοιογραφίες. Μία του Μποστ από τους Δρόμους της Ειρήνης και μία του Φωκίωνα Δημητριάδη από τα Νέα.